Osmanlı iktisat, esnaf, kültür ve medeniyet tarihinin önemli kaynaklarından biri, narh defterleridir. Mübahat S. Kütükoğlu tarafından yayımlanan bu eser (İstanbul 1983), Osmanlı narh müessesesi ve 1640 tarihli narh defteri metninin neşrini ihtiva eder. Bu bağlamda eser, Giriş ve Metin kısmından meydana gelir.
Eserin Giriş kısmında narh müessesesi ele alınır. Burada önce narhın tarifi, İslâmda ve Osmanlılarda narh, narhın tespiti, tatbiki ve teftişine yer verilir. Bunun akabinde üretilen, imal edilen ve satışa sunulan malların tâbi olduğu esasları belirten ihtisab kanunnâmeleri ve malların fiyatlarını belirten narh defterlerinin özellikleri bulunur. Daha sonra ise 1640 tarihli Narh Defteri’nin nüshaları, nüshaların mukayesesi, hem fiyat hem de kültür ve medeniyet tarihi bakımından defterin değerinin belirtilmeye çalışıldığı genişçe bir tahlil kısmı yer alır. Burada neşredilen narh defterine dayanarak esnaf grupları ve ustalar ile mal ve hizmetlerin tasnif edilerek verildiği dikkati çekiyor.
Eserin ikinci kısmını, 1640 tarihli Narh Defteri’nin Metin kısmı teşkil eder. Metin, iki nüshanın mukayesesi ile meydana getirilmiş ve nüshalar arasındaki farklar dip notlarında gösterilmiştir. Metnin sonuna metinde geçen madde adlarıyla tabirlerin manalarını ihtiva eden bir de sözlük eklenmiştir. En sona ise eserde faydalanmayı daha da kolaylaştırmak için analitik bir indeks konmuştur.
Yayınlanacak narh defterleri için örnek bir çalışma olan bu eser, XVII. yüzyılda İstanbul piyasasında hem Osmanlı toprakları hem de diğer ülke mahsul ve mamulü olan pek çok ürünün adı, menşei, fiyatı ve coğrafî dağılımı için önemli bir kaynak özelliği gösterir.
İlhan ŞAHİN
